De Groene Esplanade!
Een smal stadspark in Haarlem Oost, ontstaan na de oplevering van de afgewaardeerde Amsterdamsevaart, eind 2017. Onderhouden door een bewonersgroep. Dinsdag is de vaste klusochtend. Van 9.30 uur tot 11.30 uur.
Verder zijn er in de loop van het jaar zwerfvuilacties op zaterdagen.
De Historie
In 1631 werd de Amsterdamsetrekvaart gegraven en in gebruik genomen. De vaart werd in een vrijwel rechte lijn gegraven tussen de Haarlemmerpoort in Amsterdam en de Amsterdamsepoort in Haarlem. In 1632 werd de trekschuitdienst ingesteld. Naast de vaart lag een jaagpad dat in 1762 werd verhard en verbreed, waarna de Haarlemmerweg ontstond. In Halfweg werd de vaart Haarlemmerstraatweg genoemd. In Haarlem bleef de naam Amsterdamsevaart.
In 1839 werd de eerste spoorlijn van Nederland geopend en het voorlopige station Haarlem verscheen op de plek waar nu de Hoofdwerkplaatst van de NSTM zich bevindt. In 1842 werd de spoorlijk verlengd via een brug over het Spaarne naar de huidige stationslocatie. Tussen 1881 en 1961 reed vanuit Amsterdam via Haarlem, de Blauwe Tram naar Zandvoort.
Het toenemende autoverkeer leidde ertoe dat in de jaren 70 van de vorige eeuw werd gedempt. De gedempte Amsterdamsevaart had 3 rijstroken stadinwaarts en 2 staduitwaarts. Plus nog een ventweg en fietspad. Tot 2017 werden al enkele rijstroken buiten gebruik gesteld door het plaatsen van bloembakken. In 2017 werd de Amsterdamsevaart dus afgewaardeerd en ontstond de Esplanade.
Het verhaal over de Esplanade
In november 2017 werd de afgewaardeerde en opnieuw ingerichte Amsterdamsevaart opgeleverd door aannemersbedrijf Ooms, een civiel wegenbouwbedrijf. Het oorspronkelijke plan kende twee varianten. Bewoners en leden van de Wijkraad Amsterdamsebuurten kwamen met een derde variant, die uiteindelijk door de gemeenteraad werd goedgekeurd. Het ontwerp van de derde variant werd gemaakt door landschapsarchitect Martijn Al en stedenbouwkundige René Kuiken.
Welke lessen zijn te leren bij dit project?
Wat de bewonersparticipatie betreft zijn er de volgende lessen te leren voor de Gemeente, Spaarnelanden en de bewoners:
Les 1.
Zorg voor voldoende kennis bij de diverse partners bij aanvang van het groen inrichten en beheren van een gebied, wat oorspronkelijk uit oude asfaltlagen en de fundering van de voormalige trambaan bestond. De grond waar uiteindelijk is ingezaaid en ingeboet bestond voor het grootste deel uit puin . Na een jaar kreeg Spaarnelanden, vervroegd, het onderhoud in beheer. Te veel aanplant leek het niet te hebben gered. De heg stierf af en veel vaste planten hadden het al begeven. Van het ingezaaide bloemrijke grasmengsel kwam weinig op. Het was de aannemer, die voor twee jaar onderhoud zou zorgen, niet gelukt de grote problemen met de ondergrond, gecombineerd met lange periodes van droogte, het hoofd te bieden.
Les 2.
Zorg voor voldoende kennis als het gaat om het uitfrezen van plantvakken in asfalt. Zwart asfalt geeft meer hittestress dan grijs asfalt. De onderlagen van het asfalt dienen zo diept te worden gegraven dat drainage mogelijk is. Drainage en goede aanplantgrond zorgen voor beworteling en groei.
Les 3.
Bovenstaand geldt ook voor de bermen. De 750 meter olijfwilg die was aangeplant als afscheiding, moest opnieuw worden uitgegraven. Door het puin bleek dat beworteling na een jaar niet had plaatsgevonden. Onderzoek met een penetrometer had aan het licht gebracht dat de toplaag te zeer verdicht was.
Les 4.
Het maaien van de groenstroken op de Esplanade vraagt maatwerk en inzicht of en hoe er dient te worden gemaaid. Klepelmaaien is de snelste en meest rigoreuze manier van maaien. Een aanslag op de biodiversiteit, waarbij de zware tractor ook nog zorg voor verdichting van de bodem. De uiterst belangrijke insectenwereld in de bermen heeft het bij deze maaivorm zwaar te voortduren. Er zijn twee alternatieven : gefaseerd maaien, waar bij iedere maaibeurt delen worden overgeslagen. Deze worden dan in een latere maaibeurt alsnog gemaaid. Zo meanderend geef je de insecten en de zaadverspreiding een kans. Het tweede alternatief is maaien met een lichtere eenassige maai/vingerbalk. Het maaisel blijft dan liggen en wordt later (door vrijwilligers in dit geval) verzameld op bergen hooi. Zwaar werk voor de leden van de werkgroep Groene Esplanade .
Les 5.
Een steeds groter probleem is de droogte. De zomers van 2018 en 2019 zorgden er mede voor dat meer dan de helft van de aangeplante struiken dood ging. Ook in de zomer van 2022 zagen we dat de jonge aanplant, ook die van vorig voorjaar, het moeilijk had. Het werd een spannende uitdaging het droogteprobleem op te lossen.
Het Ontwerp
Het oorspronkelijke plan van de afwaardering van de Amsterdamsevaart kende twee varianten. Bewoners en leden van de Wijkraad Amsterdamsebuurten kwamen met een derde variant, die uiteindelijk door de gemeenteraad werd goedgekeurd. Ontwerpers van de derde variant waren landschapsarchitect Martijn Al en stedebouwkundige René Kuiken.
Heb je een leuke herinnering of anekdote over de Esplanade?
Deel deze met ons!
